HomeDestacadasDxeshirja gaka gozaga kebedxa nho gon zi muxhe ka

Dxeshirja gaka gozaga kebedxa nho gon zi muxhe[1] ka

  • Dxelenabe’ yogote xozexna che gelego’e yichja xhi’ne yelabara’na nha yela dxjanii.
  • Ne zua wara che gata ratja che bene nhake toxhen LGTBQ+

Los Ángeles, Ca.- Dxon zi bene yelashkuideze, gonditje bene yela nhake nallara ka dxi’o, den shleree bene Muxes ka (nha bene nhaka toxhen LGTBQ+) dxarjan rille toto bene, kan golenha tika to kue bene sjanezenhe che da kin, lekze golenhe’ che dxakaralle gozaga den dxon kin a yelanaban che bene naxholle kuiashi dxala goree yogote bene, goree ka dxala suadxo nhakadxo bene, gapadxo yogote bene yela bara’na, gakateze nhaka da shdanenhe che shzi banheza kuinhe.

Yogote da kin goneze naa bllaga dan gozi “Mesa Redonda La Comunidad Muxe y su papel en la Comunidad” (“Mesa Redonda Bene Muxhe Bixhen llin sjanhape radjo beneyelle”) denga dxakaralle gozaga yelashkuide ljuelle dan ben periódico Impulso nha bsa len no’lhe dxonhen Mireya Olivera, lla jueve 22 de febrero blellagee Academia de Música Maqueos, Los Ángeles, nhiga bchalja no’lhe shde che sua tipa dan nazi derechos humanos che bene ka nhonhe toxhen benan nazi LGTBQ+ Jolines Sosa Gómez, bene shdakze che da kinga nha nhake director che  Ballet Folklórico Princesa Donají, Aldo Cruz (Xicarú sjanombia lhe’ yela nhake muxhe), nho’lhe shda che bene Muxe Lia Maritza Sánchez, directora che Ballet Nueva Antequera Miriam López, bene wezoja nha nhu’e ka nhaka da dxaka che bene Laa Gabriel Martínez, nho’lhe dxosede che gapachii kuinhadxo zee organización Bienestar Mia Pérez, supervisor che Educación VIH de Altamed Tony Díaz-Luján nha benan nezeyanenhe che gaka gozaga da zi II de Altamed Julio Ramos-Beltrán.

Jolines Sosa Gómez, Santo Domingo Tehuantepec, Oaxaca nhate zue bchalje ren videoconferencia, nha gonhe kebe nhaka kan shnha dilla a lega chawe dxaka che bene Muxhe ka Istmo de Tehuantepec, gonha tike’: “kebe nhaka kan shnha dilla dxaka, a lega bene zan nheto, la no’lhe la benebyio shdanento da ki, dxolsaka zi bene nheto raweze nhakanto ka nhakanto”.

“A lega ne shre nheto zuanto Istmo, 37 bene kebe shdane da beyalee gorje ba belotie,  rawe sjanhake ki, bala benan nadie chashino tiro o sjanadie cuchillo, zeje den ba sjanhatie en ne dxelotedxe le’.

Yeto gonhe’ a lega da zan da xhen sjanhon bene muxhe, ka bene gorje nallara nha kan no’lhe nhaka kan, yogoze bene kebe shlezirenhe ka nhaka ka dxelon bene nhake toxhen LGTBQ+. Llidadxa to bene dxonhe ka bene shdane o shzirenhe kan sjanhaka bene ki, dxonhe kan cheze nezenhe bi kueje dxonhe kan, nadxo nhake chopadxu’a, nha dxontie nhake toxhen che shzie koren da dxoka’na lanhi che bene ki, nhakaxha kin dxaka istmo de Tehuantepec, lanhi ki dxonten don 5 lla, katen bene ki dxolozeye kanhaka centavo da bllerenhe do iza.

“Bene sjanhake muxhe nhiga doro yexlayo dxeyonbea leake rawe radxe kan dxelakoe, cheze radjo yelle nhan dxelonditjenhe leake, kon nadxo zan loyoote, dxarjateo ba shlezetilla bene lhue, kebe gekere che yaba zua nheto istmo, da wenlalle nho na kan”, kan gonha tika Sosa Gómez. “To weja rillo nhate kela zi lhue to tio chio, to bizanho, xao kra, cheka nho xazio”.

“Nhiga shledeshwa bene sjayo’e nheza nha sjalla bene shlochaba kuinhe charolle che shllera rate centavo chie, nha kankze ba dellwa droga kan nha zanhe bicheljuella yelayache dxosan lebe che llera yerate banheza dao, cheze gateteze gan llinto kon kankze dxaka chento, kanaze shlezirenhe ka nhakanto, gakaxha gondxo a kaze nhaka bene lla yexlayo, kebe toze ka nhakadxo”, gonhe. “Ni gobierno federal, ni estatal, ni municipal ni to bene ki kebe bi dxelonhe goreegenhe beneyelle chie che kebedxa nho gosaka nheto kin, la shdabagee bi gonhe gakarenan nheto, wabezaljan rate kebedxa nho gote bene yelakebe shdane ka  nhake, ljoyoe che nhake nallara che benebyio shdanenhe benebyio o no’lhe shadanenhe nho’lhe, la bene waka la bidao”.

Lia Maritza Sánchez bi’e dilla noxhonjoe bree Estados Unidos chenteze zeje 16 iza, shllebe yela dxonditje bene, yelayache nha yelasnia da de rallie, cheze ka bree nhiiga nika zue chawe radjo benebyio nhi radjo no’lhe, a yelle Laa nagan zue kere nho dxochalja che da kinga nha shllebekze bene byora nezenhe kan dxaka chie.

Iza 2013 zeja kate bdanenhe benhe toxhen muxhe kan, kanha goka nha beyalee goke Reina nedxo che Vela Muxe Los Ángeles, nha gozorawe dxonhe toxhen da de nha da dxaka rallie Laa, axkaren bene kan nhonhe toxhen nagan nazi Nueva Antequera, en bia gonhakze wa ne dxelonhe le’ chalaara, dxolore’nhe le’ nha dxolokaane le ka nhogaze, kan dxelon bene lakze sjanhake bene Laa ba sjalle ciudad nhiga.

“Dxekenhanda yogotedxo nhakadxo beneache, cheze dxio’ze dxoree kuinhadxo, shgo’dxo yelawedia nha shnedxo che bene en nika dxekebe’dxo gaka yane nhaka chedxo, to bi dxaka chianda ren yezika biche ljuella bene Laa ka, nashinhanda benan”, kan gonha Lia Maritza. Nestaa gatetezekze den yela dxon chala’ra bene, bishchen kebe shzoraodxo yegoo nheza rilletedxo, bishchen kebe dxedxo xhi’nedxo kere toze benebyio nha no’lhe sjalla yexlayo, dxala ye lebe lla bene ka dxi’o nhakadxo nallara, da nhan dxozenhenha yogoro bene che golochaljarenhe xhi’ne che gelenezebe, chekan gon gokaze kueza yela dxon zi ljuelledxo”.

To bene dxonhe zi bene byora kebe nezenhe bi dxonhe, da nhan dxonhe kan

Tony Díaz-Luján, Nhakakze to bene shdarenhe che da ki bi’e dilla nhe’ Altamed dxonan llin lhen bene nhon toxhen Muxe ka rawe wa de yela kebe neze gakaxha

nhaka che da ki, nha yeto da kebe dxuen ratja gochalja che da ki: bene zan kebe dxelake xtilla bene kan sjalla clinica ka, nha gonhakze ba zeja chopa iza gozekenhe ben llin lhen Aldo Cruz che golebeke to dan gozi “Tianguis oaxaqueño” che yela wezua chawe kuinha.

“Gonhanton tianguis lhawe jaxinto da nhaka chekzento, weyaa da de rallento, da de da dxona yelle Laaa ka, nha belon toxhen zanhe kue bene ka nho CHIRLA bene ki dxelakarenhe bene shledxoja rallie nha Altamed godizie vacuna da gozaga  Covid 19, la rateze, balabide gota nha’”, gonhe’. “Rawe goka ki nha goneze dxonaten bayen goree yogote bene gakaxha nhaka che bene ki golarje benebyio nha shdanenhe yeto benebyio o che nhake no’lhe nha shdanenhe yeto nho’lhe, bene ki nazi ‘gay’ nha LGTBQ+, a to weja lakze shnhadxo dxoyerawa to bene ljuella nhake ki kate kebe nhake dia chia, san che nhake dia chia kate nha kebe nho dxoyerao, nha kebe nho dxakaren le’”.

“Da nhan Altamed dxonan toxhen ren programa nhi che bene kan dxelaka chie ki nezenhe nho gakaren le’ nha dxore’nto bene zan gakaxha gokuaze kuinhe dan nazi VIH, nha yezika shillawe da nosa yela shchaga li’ja, nha che neze bala nho zua gakaxha nhaka che to bene nhake ‘gay’, a nhiga llanto, che geleshi’nhe nheto ka to beneache”.

Julio Ramos Beltrán bi’e dilla che llin dxonan kin, gonhe’ Altamed dxonlhenan llin ren bene lla Los Ángeles, 4 kue bene: to kue bene Laa, bene bledxoje rallie sjanhake toxhen ren LGTBQ+, yeto kue bene salvadoreño, bene bledxoja rallie nha sjanhake toxhen LGTBQ+, kue goyone bene ‘gay’ vaquero nha to kue bene nazi ‘underground’, bene ki dxelonhe lanhi bagacheze raweshia Los Ángeles, Inglewood nha Compton, yogote lla dxeyolle xman che dxelonbia ljuelle nha gelake bene zandxa.

“Da zan da kebe nezedxo, da dxozagan nokachen da dxala nezedxo gakaxha gondxo che kebe chjaxakadxo shillawe nha gakaxha goyuedxo to bene ba yo’e VIH a dxakarallento yogotedxo nezedxo da gon koren dxi’o, da nhan dxonto toxhen bene ki, nha gakaxha gondxo gore’dxo xhi’nedxo; gore’dxobe bixha nhaka da li nha bixha nhaka da wenlalle”, gonha yanie. “Bene zan dxelekenhe yelawe dan nazi VIH nhakan to da dxote bene, a kan golenhe do iza 1990 nha bllebedxo nha kon nha gorezadxo kebedxa nho bdiparalle yeshirja gaka yane nhaka chen, nha naa ba nezedxo che to bene yo’e yelawe nhi to gaterenhen, ba de da shi’je che sue ka to bene kebe bi sillawe dxe’nhe, ba sjade da geyonan en kebe zakan la’ye to weja dxelonazen, naa ba de gaka gon che kebe geyaladxo denga, dan nhe emergencia de 72 horas, che kebe geyaladxon, nheto nonbeanto gakaxha gon da nha seke gakarento bene”.

“Dxala gozenhedxo balanhozua kan nhaka che da ki a da nhan nhe’ goredxo to biche ljuelledxo, nhakaxha waka gochaljarendxo bidao chedxo ka che gakaxha nhaka che den wetila li’ja, yedxobe gaka yane nhaka chen nha gelenezebe ga zua da wenlalle dilla da deze”, gonha tika Ramos Beltrán. “internet da nolan Altamed nha sjazua yogote che da ki en nha nezedxo nha gakarenhe dxi’o chekra ba yo’dxo yelawe da nosa yela wetila lija ljuelle, condon, yogote da nozagan dxi’o che kebe seke sidxo banheza da nosa yela wetila lija ljuelle, sin kebe bi gekedxo nha kan bene llarendxo”.

To dxu’a bi’e dilla che kate nhoan shdabaga gon zi bene nhonhe toxhen LGTBQ+, nazin yela dxon zi bene yela shkuideze (ataques de odio) kate to bene dxosakee yelazi bene byora cheze dxekelenhe nhake latino, djaliralle da byora ka le’, che naga gorje o shdanenhe da kebe shdane le’.

Yecharasa gone Tony Díaz che goneze yane lakze ba xhua to nheza ba nhakan ba’dxa che bene nhake toxhen LGTBQ+, ne sjalla bene kebe dxelape yelaxhenlalle che bene ki, radjo familia nha tika zuadxa yela shkuide, da nhan dxonan bayen yeraledxa che yoshiga yela dxon zi bene yela shkuideze, yelashkuide bene cheze gorje naga byora, yela dxon chalaara bene, da kaxhe ki yenhiten che goree bene ka dxala gelellee, kebe de gakara.

Kankze Aldo Cruz, benen nazi’e Xicaru Cruz radjo bene nhon toxhen muxhe ka, gonhe bene xkompe kan shlellebe kate nhoan dxochalja che yelawe ka nosa yelawetila lija ljuelle, da nhan dxekenhe dxala yellagadxa che gochalja che da ki, che gozenhe bene dxala gapadxo yelabara’na bene gakateze nhake gakateze zue’.

Kankze Lia Maritza Sánchez ka le’ ka bene za’ke Altamed dxelekenhe da zan da chawe ba goka che bene kan nhake toxhen LGTBQ+, a dan ba gode kere waka nho gochalja che da ki nha naa ba nazeke gondxon, yeto golenhe’ kon toto bene dxala we dilla li ren yezika bene naga zue.

Gabriel Martínez gonhe’ dxala gekebee wa nhon koren llin da dxon bene ka sjanhake toxhen muxhe ka nha LGTBQ+ che bene lla doro sozawi Estados Unidos, California nha Arizona shnezedxo ka nosa yelanaban che  che bene Laa.

Mia Pérez bzenhenhe’ organización Bienestar nhapan 6 ratja zeja sozawi che California nha dxakarenhe bene shnezenhe gaka gozaga shilllawe, dxakarenhe bene che nhoan dxosaka zi le’, nha lla to kue bene dxakarenhe biteteze, nha de yelawago, yoo nha to clínica, gonhatie gozoraote llin che ratja nhi, toxhen dxelonhe llin ren bene muxhe ka, che shneze ka nhaka che bene ki, gokaxha katen bellaga to kue bene nha bchalja che VIH ren dilla xtira, kebe nho ne llin ka len rawe Estados Unidos dan nazi “Alianza”.

Nha gonhe’ kate dxoraba estadística dan de che iza 2022, nha re’dxo bene latinos ka zeje godxope shlere’nhe yelazi en zeja shben dxaka ki, nade 3 por ciento, kan goka 2021, naa ba zeja galle iza sejan kan dechja yela dxon zi bene yelashkuideze,  lagaze gonhatie zanhe bene latino kebe dxelawexgia kate dxaka yela dxon zi bene yelashkuideze a shlellebe yebeje leake, shllebe bi gaka chie o dxekenhe gaxha che nheda noxhinja ka shnha ley.

Ye charasa gonhe’ iza 2022 goneze che 44 bene belotie rawe de dan shnhadxo dxon zi bene yelashkuideze, yogote bene kin belotie sjanhake bene nallara ka, kebekze ne gaka kan, nade 90 por ciento bene a lega belonhe leake zi’, bene belotie ren arma o bene blozeye dxakaze sjazue departamento chie.

“kankze no’lhdao trans o muxhe, dxeli’e bene wenllin chia sjanhake equipo dxakaren, a lega sdebe nhaka gagoxgia che da ki, rawe sjanhake nho’lh transgénero o rawe da dxelonhe llin dxochabe kuinhe, da nhan shlellebe gelawe xgia”, kan gonha Pérez. “nha kon kan zejan to deze yela dxon zi bene yelashkuideze, nha yogote da kan”.

“Dxala chjasaralledxo kate to bene dxonhe zi bene byora yelashkuideze, lhente familia chedxo dxolosake kan, a kate to bene shnezenhe dxelotie to bene Laa, che den shchaljadxo, yogotedxo dxakadxo zi’”, Kan gonhe´ nha yecharasa gonhe’ che gozaga den dxon kin da nhan dxochaga ljuelle ren yezika organizaciones, che seke lisa to kue bene, naga kebe gata da ka zeje ki kebe gata yela dxon zi bene, che lenan dxochaga ljuelle nha kankze zeya da dxon che shneze bene che den dxaka”.

Mia Pérez, lagaze bzenhene’ yogote bene kate gelere’nhe to bene dxosaka zi bene byora nha gochinenhe teléfono golwille número 211 che gore’nhe bene dxon zi bene yelashkuideze.

Bree nhoan dxon zi bene yelashkuideze, bolwilla nhiga  (833) 866-4283 cheka ka nhiga 833-8-NO-HATE, kere bayen nao lhao, nha llee lla ron llinte lla vierne, de 9 a.m. a 6 p.m.

Che dxakaralloo gore’nho to bene dxonhe zi benebyora o shyashjenho nho gakaren lhue, gona nhiga: https://www.cavshate.org/  (nha gochichoo naga shnhan dilla xtira)

Che nho dxosaka zi lhue o shre’nho nho dxosaka zi bene yela shkuideze, nho dxon chalaara bene, nho dxochebe bene byora, gonabaCalifornia vs Hate gakarenhe lhue. Línea directa gakarenan lhue che nezenho gaka gonho kate dxaka ki nha le’kze gelone da yashjenho da de che bene zan ki. Nhoteteze bene dxala gore’nhe da dxaka kere bayen natie nho le’ nha da kan gore’nhe kebe goree dan policía, che le’ kebe dxakarallee, san che ley shnhan dxonan bayen nhadxa goree len.

Nota: Da nayoja nhi nhakan toxhen ren da kan dxon Impulso Newspaper ren  programa Detener el Odio/ Stop TheHate (STH), axkaren nhoan dxixjo che dxaka da ki dan nonheshjo  Estado de California nha yoon lo nha Biblioteca che Estado de California (CSL) nhonhe toxhen lhen Departamento de Servicios Sociales de California nha  Comisión de Asuntos Estadounidenses de las Islas Asiáticas y del Pacífico de California (CAPIAA).

[1] Dilla nhiga nhakan to dilla shchine bene Juchitán, Oaxaca, kate dxosetje benebyio ka shdanenhe gake nho’lhe. Muxe dxolozojen leake san dxi’o dxozojadxon muxhe, nha kan gochine len nhiga. (Bene bode dilla)

Sobre el traductor:

Javier Castellanos originario de Santo domingo Yojovi, Oaxaca, escritor, ha publicado novelas, libros de poemas, cuentos, obras teatrales, ensayo, guiones radiofónicos, programas de radio, traducciones, canciones e investigaciones lingüísticas y gramaticales. Por esta labor ha obtenido diversos reconocimientos: el Premio “Monografías del maíz” en 1982; el Premio Nacional de Literatura Indígena “Netzahualcóyotl, 2002; el premio de narrativa “Centro de las Artes San Agustín (CASA) 2012”; el Premio de Literaturas Indígenas de América, versión 2013 y el Premio Nacional de Cuento en Lenguas Originarias Tetseebo, 2021.

RELATED ARTICLES

Most Popular

Recent Comments